Nơi tôi ở không xa Versailles lắm, chỉ đi vài bến tàu, cuối tuần tôi thỉnh thoảng ra đó thẩn thơ trong vườn nhiều hơn vào trong lâu đài. Một phần bên trong lâu đài nào, đối với tôi cũng gần như nhau, rồi thêm xếp hàng mua vé, mà hàng ở Versailles lúc nào cũng dài thườn thượt, sau đó lại chen chúc vào bên trong xem toàn đồ giả vì toàn bộ nội thất, vật dụng trang trí thật đã bị phá huỷ hết trong thời kỳ Cách mạng Pháp!
Bên Pháp hầu như các lâu đài ở ngoại ô đều nằm sát ven rừng, đó chính là nơi “tạm trú” của hoàng gia trong mùa săn bắn, hết mùa săn lại quay về Paris. Versailles có một khoảng thời gian được coi như thủ đô nước Pháp, khi vua Louis XIV chuyển cả hoàng gia, nội các về đây, dù không được ai công nhận!
Versailles thật ra không xa Paris mấy, chỉ khoảng mười mấy cây số, không biết thời của các ông Louis đi mất bao lâu, còn từ chỗ tôi đến đó chưa đầy 15 phút xe lữa, tôi ở cũng ngoài ven Paris, từ trung tâm Paris mất cả tiếng hơn. Nhà ga Versailles nhỏ nhưng đẹp, đi bộ thêm 10-15 phút là tới lâu đài.
Để đi vòng hết khu vườn Versailles là chuyện không tưởng. Nói là vườn nhưng thật ra bao luôn đất đai quanh khu rừng, rộng hơn 9000 hecta! Vườn bắt đầu được xây dựng từ thế kỷ 17 theo yêu cầu của Vua Louis XIV, cùng lúc với việc khởi công xây dựng lâu đài, và công trình kéo dài hơn 40 năm. Chính nhà vua là người kiểm tra hết mọi việc – từ thiết kế đến thi công, ông xem xét từng chi tiết nhỏ!
Việc làm nguyên một khu vườn, công viên với rừng chung quanh lâu đài là một kỳ công, hàng chục ngàn người thợ ngày đêm cực khổ lo chuyển đất đá tới để lấp bằng một khu vực hàng ngàn héc ta, rồi đào những con kênh, những hồ nước phun, hệ thống tưới tiêu, rồi trồng và chăm sóc hàng trăm ngàn cây đến từ các vùng miền nước Pháp.
Ít ai biết được, để giữ đúng thiết kế như ban đầu, cứ 100 năm là phải trồng cây lại một lần! Nếu tính từ lúc vua Louis XIV bắt đầu trị vì thì đến thời vua Napoléon III phải trồng lại toàn bộ cây! Đó là chưa nói tới thiên tai bất ngờ ập tới như cơn siêu bão năm 1999, làm bật gốc rất nhiều cây trong vườn, lúc đó phải trồng lại hầu như toàn bộ cây, vườn lúc đó nhìn không khác gì dưới thời vua Louis XIV!
Nói đến vườn ở Versailles phải nói đến khu vườn “Orangery”, vườn thượng uyển cam của nhà vua! Ngày xưa việc gửi “hoả tốc” cam từ khắp các nơi về cống Vua có phần khó khăn, nhiều khi tới nơi cam không còn dùng được nữa, thế là nãy sinh ra việc trồng hàng ngàn cây cam, chanh, lựu, cọ…các loại từ Ý, Bồ Đào Nha trong nhà kính hay trong ngàn thùng gỗ! Mỗi lần hè về là cả bộ sưu tập cam chanh lớn nhất Châu Âu được đem ra ngoài trời, tranh thủ ít nắng hè!
Nói đến vườn Versailles khó lòng mà bỏ qua được các vòi phun nước (fontaine, từ đây ra nước phông-tên nhà mình!), có 4 hồ phun nước chính đặt tên thêm 4 mùa – Xuân Hạ Thu Đông, tất cả đều được xây dựng từ thế kỷ 17, và nhiều hồ phun nước nhỏ khác trong vườn với nhiều câu chuyện thần thoại khác nhau. Các bức tượng thật đa số đã được cất giữ hoặc đang trưng bày tại viện bảo tàng Louvres!
À mà còn một điều phải nói, Versailles lộng lẩy thế nhưng có một thời được coi là lâu đài “dơ” nhất ở Pháp, vừa dơ vừa hôi…một phần mùi từ ông chủ của nó, vua Louis XIV chỉ tắm không quá 3 lần trong suốt cuộc đời, một phần từ hàng ngàn bộ quần áo ướt đẫm mồ hôi của cả quan thần trong triều chưa một lần giặt, ngay cả trong những mùa hè nóng bức!
Tôi chưa bao giờ đi hết được khu vườn ở đây, đi một hồi là đuối, đi tới đi lui cũng quanh quẩn những con đường ven rừng, chưa đi xuống điểm cuối của khu vườn Hạ, tôi cũng không đi xem show phun nước tại Versailles, một phần rất đông, một phần khó chụp hình do chen chúc. Nhưng Versailles phải bán vé vì khu vườn khát nước từ lâu và qua hơn ba thế kỷ vẫn không giải được bài toán này!
Cứ mỗi lần cho vòi phun là phải có tiền vì hơn 2 tiếng show phun nước, Versailles cần gần 10 triệu lít nước, áp lực mạnh để chạy dọc hơn 45 km ống nước ngầm và tạo thành tia nước đẹp cho hàng ngàn vòi phun trong khắp khu vườn! Việc này làm tôi nhớ lại Petergof, cung điện mùa Hè của Sa Hoàng, được ví như Versailles phương Đông, cũng vòi phun nước…nhưng chắc không có sự cố với nước vì lâu đài nằm ngay Vịnh Phần Lan!
Tôi đi sớm rồi cũng về sớm, vì chỉ cần chậm chân lề mề đâu đó là thấy mình lạc lõng giữa hàng ngàn du khách, í a í ới với đủ thứ tiếng! Trong khi quanh lâu đài cuộc sống vẫn im lặng vào sáng cuối tuần! Tôi dạo một vòng chung quanh chợ, đi vào những khu phố nhỏ bình dân, nằm không xa cung điện cao sang bậc nhất của một triều đại huy hoàng mà giờ đây tất cả đều là quá khứ…
Le petit renard 